*મહાસાગર ક્ષેત્રના દરિયાઈ પડકારોનો સામનો કરવા માટે બહુરાષ્ટ્રીય સહયોગી માળખું હોવું આવશ્યક છે: રાજનાથ સિંહ*

*મહાસાગર ક્ષેત્રના દરિયાઈ પડકારોનો સામનો કરવા માટે બહુરાષ્ટ્રીય સહયોગી માળખું હોવું આવશ્યક છે: રાજનાથ સિંહ*

દિલ્હી, સંજીવ રાજપૂત: રક્ષા મંત્રી રાજનાથ સિંહે હિંદ મહાસાગર ક્ષેત્રમાં બહુરાષ્ટ્રીય સહયોગી શમન ફ્રેમવર્ક સ્થાપિત કરવા માટે આહવાન કર્યું છે કે જેથી આબોહવા પરિવર્તન, ચાંચિયાગીરી, આતંકવાદ, ડ્રગ-તસ્કરી, અતિશય માછીમારી અને ઊંચા સમુદ્ર પર વાણિજ્યની સ્વતંત્રતા જેવા સામાન્ય દરિયાઈ પડકારોનો અસરકારક રીતે સામનો કરી શકાય. 30 ઓક્ટોબર, 2023ના રોજ ગોવા મેરીટાઇમ કોન્ક્લેવ (GMC)ની ચોથી આવૃત્તિમાં મુખ્ય સંબોધન આપી રહ્યા હતા.

29 ઓક્ટોબર, 2023 ના રોજ ગોવા ખાતે શરૂ થયેલ ત્રણ દિવસીય કોન્ક્લેવમાં સંરક્ષણ પ્રભારી, કોમોરોસ મોહમ્મદ અલી યુસુફા અને નૌકાદળના વડાઓ/સમુદ્ર દળોના વડાઓ/ભારત મહાસાગરના અન્ય અગિયાર રાષ્ટ્રો – બાંગ્લાદેશના વરિષ્ઠ પ્રતિનિધિઓ હાજરી આપી રહ્યા છે. ઈન્ડોનેશિયા, મેડાગાસ્કર, મલેશિયા, માલદીવ્સ, મોરેશિયસ, મ્યાનમાર, સેશેલ્સ, સિંગાપોર, શ્રીલંકા અને થાઈલેન્ડ વગેરે ભાગ લઈ રહ્યા છે. રક્ષા મંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે પ્રદેશને ઓછા સુરક્ષિત અને ઓછા સમૃદ્ધ બનાવતા સ્વાર્થી હિતોને ટાળીને સામાન્ય દરિયાઈ પ્રાથમિકતાઓને સહકારી રીતે સંબોધવાની જરૂર છે. તેમણે યુનાઈટેડ નેશન્સ કન્વેન્શન ઓન ધ લો ઓફ ધ સી (UNCLOS) 1982માં દર્શાવ્યા મુજબ આંતરરાષ્ટ્રીય દરિયાઈ કાયદાઓનું સન્માન કરવાના મહત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો.

“મુક્ત, ખુલ્લું અને નિયમ-આધારિત મેરીટાઇમ ઓર્ડર આપણા બધા માટે પ્રાથમિકતા છે. આવા દરિયાઈ ક્રમમાં ‘માઈટ ઈઝ રાઈટ’ ને કોઈ સ્થાન નથી. આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદાઓ અને કરારોનું પાલન આપણા સ્ટાર હોવું જોઈએ. અમારા સંકુચિત તાત્કાલિક હિતો અમને સુસ્થાપિત આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદાનો ભંગ કરવા અથવા અવગણવા માટે લલચાવી શકે છે, પરંતુ આમ કરવાથી અમારા સંસ્કારી દરિયાઈ સંબંધો તૂટી જશે. આપણે બધાએ જોડાણના કાયદેસરના દરિયાઈ નિયમોનું સહકારપૂર્વક પાલન કરવા માટે પ્રતિબદ્ધ થયા વિના આપણી સામાન્ય સુરક્ષા અને સમૃદ્ધિ સાચવી શકાતી નથી. સહયોગને ઉત્તેજન આપવા અને કોઈ એક દેશ આધિપત્યપૂર્ણ રીતે અન્ય લોકો પર પ્રભુત્વ ન કરે તેની ખાતરી કરવા માટે જોડાણના વાજબી નિયમો નિર્ણાયક છે,” રાજનાથ સિંહે જણાવ્યું કે. આબોહવા પરિવર્તન પર, રક્ષા મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે સહયોગી શમન માળખામાં કાર્બન ઉત્સર્જન ઘટાડવા અને ટકાઉ પ્રથાઓ તરફ સંક્રમણ માટે સાથે મળીને કામ કરતા દેશો સામેલ થઈ શકે છે. તેમણે ધ્યાન દોર્યું કે જો બધા દેશો ગ્રીન ઇકોનોમીમાં રોકાણ કરીને ઉત્સર્જન ઘટાડવાની જવાબદારી સ્વીકારે અને જરૂરિયાતમંદ દેશો સાથે ટેકનોલોજી અને મૂડી વહેંચે તો વિશ્વ આ સમસ્યાને દૂર કરી શકે છે. શ્રી રાજનાથ સિંહે ગેરકાયદેસર, અનરિપોર્ટેડ અને અનરેગ્યુલેટેડ (IUU) માછીમારીનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો, એક પડકાર જે સંસાધનોના અતિશય શોષણ સાથે સંબંધિત છે. “IUU માછીમારી સમુદ્રી ઇકોસિસ્ટમ અને ટકાઉ મત્સ્યઉદ્યોગને જોખમમાં મૂકે છે. તે આપણી આર્થિક સુરક્ષા અને પ્રાદેશિક અને વૈશ્વિક ખાદ્ય સુરક્ષાને પણ જોખમમાં મૂકે છે. સર્વેલન્સ ડેટાના સંકલન અને વહેંચણી માટે બહુરાષ્ટ્રીય સહયોગી પ્રયાસ એ સમયની જરૂરિયાત છે. તે અનિયમિત અથવા ધમકીભર્યા વર્તનવાળા કલાકારોને ઓળખવામાં મદદ કરશે, જેનો નિશ્ચિતપણે સામનો કરવો પડશે.

આ શમન માળખાને અમલમાં મૂકવા માટે, રક્ષા મંત્રીએ સહયોગ અને રાષ્ટ્રો વચ્ચે સંસાધનો અને કુશળતાની વહેંચણી માટે હાકલ કરી હતી. તેમણે સંકુચિત રાષ્ટ્રીય સ્વ-હિત અને તમામ રાષ્ટ્રોના પ્રબુદ્ધ સ્વ-હિત પર આધારિત પરસ્પર લાભ વચ્ચેના તફાવતને સમજાવીને તેને વધુ વિસ્તૃત કર્યું. “ઉત્તમ પરિણામમાં ઘણીવાર રાષ્ટ્રો વચ્ચે સહકાર અને વિશ્વાસનું નિર્માણ શામેલ હોય છે, પરંતુ પ્રતિકૂળ વિશ્વમાં એકલાનો લાભ લેવાનો અથવા કાર્ય કરવાનો ડર સબઓપ્ટિમલ નિર્ણયો તરફ દોરી શકે છે. પડકાર એવા ઉકેલો શોધવાનો છે કે જે સહકારને પ્રોત્સાહન આપે, વિશ્વાસ કેળવે અને જોખમો ઘટાડે. અમે GMC, સંયુક્ત કવાયત, ઔદ્યોગિક સહયોગ, સંસાધનોની વહેંચણી, આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદાનો આદર વગેરે જેવા સંવાદો દ્વારા વિશ્વાસ કેળવીએ છીએ. સહકારી દેશો વચ્ચેનો વિશ્વાસ સામાન્ય દરિયાઈ પ્રાથમિકતાઓના સંદર્ભમાં શ્રેષ્ઠ પરિણામો તરફ દોરી જશે,” તેમણે કહ્યું. આ પ્રસંગે બોલતા, વિદેશ રાજ્ય મંત્રી શ્રીમતી મીનાકાશી લેખીએ પ્રદેશમાં શાંતિ અને સમૃદ્ધિ સુનિશ્ચિત કરવા IOR રાષ્ટ્રો વચ્ચે સહકાર માટે બેટિંગ કરી. IOR ના મહત્વ પર ભાર મૂકતા, તેમણે રાષ્ટ્રના દરિયાઈ હિતોનું રક્ષણ કરવા અને કટોકટીના સમયમાં આ ક્ષેત્રમાં પ્રથમ પ્રતિસાદ આપનાર તરીકે ભારતીય નૌકાદળની પ્રશંસા કરી.

નૌકાદળના વડા એડમિરલ આર હરિ કુમારે પરંપરાગત અને બિન-પરંપરાગત અને સમુદ્રમાંથી નીકળતા જોખમોની બદલાતી પ્રકૃતિ પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે GMC આવા જોખમો સામે અસરકારક શમન વ્યૂહરચના વિકસાવવા માટે એક મૂલ્યવાન તક આપે છે, જેનાથી IOR માં શાંતિ જાળવી શકાય છે અને વૃદ્ધિ સુરક્ષિત થાય છે. તેમના મુખ્ય વક્તવ્ય પછી, રક્ષા મંત્રીએ 12 દેશોના મુલાકાતી મહાનુભાવોને સ્વદેશી ઉત્પાદનમાં ભારતના સંરક્ષણ ઉદ્યોગની વધતી ક્ષમતાઓની ઝલક મેળવવા સક્ષમ બનાવવા માટે, સ્થળ પર સ્થાપિત ‘મેક ઇન ઇન્ડિયા’ સ્ટોલની મુલાકાત લીધી. અત્યાધુનિક શસ્ત્રો, સાધનો અને પ્લેટફોર્મ. આ ચોથી આવૃત્તિની થીમ છે ‘હિંદ મહાસાગર પ્રદેશમાં દરિયાઈ સુરક્ષાઃ સામાન્ય દરિયાઈ પ્રાથમિકતાઓને સહયોગી મિટિગેટિંગ ફ્રેમવર્કમાં રૂપાંતરિત કરવી’. ગોવાના નેવલ વોર કોલેજના નેજા હેઠળ કોન્ક્લેવ દરમિયાન સંખ્યાબંધ સત્રો યોજાઈ રહ્યા છે. વિખ્યાત વક્તાઓ અને વિષય નિષ્ણાતો સાથે વાર્તાલાપ યોજવામાં આવી રહ્યો છે જે આના પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે: IOR માં દરિયાઈ સુરક્ષા હાંસલ કરવા માટે નિયમનકારી અને કાનૂની માળખામાં ગાબડાઓને ઓળખવા. દરિયાઈ ધમકીઓ અને પડકારોના સામૂહિક શમન માટે જીએમસી રાષ્ટ્રો માટે સામાન્ય બહુપક્ષીય દરિયાઈ વ્યૂહરચના અને ઓપરેટિંગ પ્રોટોકોલ્સની રચના. સમગ્ર IORમાં સેન્ટર ઓફ એક્સેલન્સ સાથે સહયોગી તાલીમ કાર્યક્રમોની ઓળખ અને સ્થાપના. IOR માં હાલની બહુપક્ષીય સંસ્થાઓ દ્વારા સામૂહિક મેરીટાઇમ ક્ષમતાઓ પેદા કરવા તરફ આગળ વધતી પ્રવૃત્તિઓનો લાભ લેવો.